ӘУЕЗОВ ИНСТИТУТЫ

Facebook-f Youtube
logo

Мұхтар Әуезов атындағы Әдебиет және өнер институтының ақпараттық порталы

Түркі халықтарының фольклорлық мұрасы

Қазақ батырлық жырлары

Әуезов институтының Алтын қорында әр жылдары жинақталған батырлық жырлардың үлкен топтамасы сақталған. Мамандар оны өңдеп, бір ізге түсіріп, талапқа сай жариялаумен жүйелі түрде айналысады. Ғалымдар мен зерттеушілер олардың ерекшеліктеріне баға беріп, ғылыми айналымға түсіреді.

Осы құнды нұсқалардың негізінде көпшілікке арналған баспа кітаптары мен жинақтары жарыққа шығып жатады, халық иігілігіне жаратылады. Бұл кейінгі ұрпақ үшін де бағалы мұра, сарқылмас қазына болып табылады.

Алпамыс батыр

«Алпамыс батыр» жыры — қазақ халқының ең әйгілі қаһармандық эпостарының бірі және қазақ әдебиеті мен фольклорының жауһары болып саналады. Бұл эпоста тарихи оқиғалар мен халықтың дүниетанымы, салт-санасы, ұлттық ерекшеліктері кеңінен көрініс тапқан.
ТОЛЫҚ МӘТІНІ

Қобыланды батыр

«Қобыланды батыр» жыры — қазақ халық эпосының ең көрнекті қаһармандық жырларының бірі және ұлттық әдебиет пен ауыз әдебиетінің алтын қорына енген туынды. Бұл эпоста елін басқыншы жаудан қорғаған қайсар батырдың ерлігі, дана жұбайы Құртқа мен оның тұлпары Тайбурылдың ерекше бейнесі суреттеледі.
ТОЛЫҚ МӘТІНІ

Қамбар батыр

«Қамбар батыр» жыры — қазақ халқының қаһармандық эпосы және ерлік пен ұлттық намыстың көрінісі болып табылады. Бұл жырдың сюжетінде Қамбар батырдың ел-жер қамқорлығы, ерлігі, әділдігі мен ақылдылығы ерекше сипатталады.
ТОЛЫҚ МӘТІНІ

Ер Едіге батыр

«Ер Едіге батыр» жыры — қазақ, қырғыз, ноғай және басқа да түркі халықтарына ортақ, тарихи-қаһармандық эпос. Бұл дастанда Едіге батырдың әділдігі мен ақылы, елін қорғаудағы ерлігі, ауызбіршілік пен парасат иесі ретіндегі тұлғасы жан-жақты көрініс тапқан.
ТОЛЫҚ МӘТІНІ

Ерсайын батыр

«Ерсайын батыр» жыры — қазақ халқының батырлық эпостарының бірі, ноғайлы дәуіріндегі ерлік, тәуелсіздік үшін күрес, ел мен жерді қорғау идеяларын жыр етеді. Жыр оқиғасы Ер Сайын батырдың ержүректілігі, намысты қорғауы, елге қамқорлығы, Отанға адалдығы арқылы өрбиді.
ТОЛЫҚ МӘТІНІ

Ер Тарғын батыр

«Ер Тарғын» жыры — ноғайлы дәуірінің тарихи оқиғаларын бейнелейтін батырлық эпос, ерлік пен батырлықты дәріптеу, ел бірлігін сақтау, сондай-ақ кіршіксіз махаббат тақырыптарын қамтиды.
ТОЛЫҚ МӘТІНІ

«Қырымның қырық батыры»

«Қырымның қырық батыры» эпопеясы — XIV — XVII ғасыр арасындағы Алтын Орда мен Ноғай ордасында орын алған тарихи оқиғаларды суреттейді.
Эпопея 41 батырдың ерлігін суреттейтін 36 жырдан тұрады. 1942 жылы Алматы қаласында атақты Мұрын жырау Сеңгірбекұлынан (Тілеген Сеңгірбекұлы) жазылып алынған.

Эпопеяны шартты түрде үш тармаққа бөлуге болады. Олар: «Аңшыбай батырдың ұрпақтары», «Қарадөң батыр және оның ұрпақтары», «Жеке батырлар».

Аңшыбай батыр және ұрпақтары

«Аңшыбай батыр және оның ұрпақтары» — қазақ әдебиетінің эпикалық жырларының бірі, «Қырымның қырық батыры» топтамасына енеді және Мұрын жырау Сеңгірбаевтан жазылып алынған. Жырдың ерекшелігі — оның тарихилығы және генеологиялық негізде топтастырылуы, яғни жырда Аңшыбай мен оның ұрпақтары — Парпария, Құттықия, Едіге, Нұрадин, Мұсахан, Орақ-Мамай, Қарасай, Қази бірігіп суреттеледі.
ТОЛЫҚ МӘТІНІ

Қарадөң батыр және ұрпақтары

«Қарадөң батыр және оның ұрпақтары» — қазақ эпикалық әдебиетіндегі маңызды туындылардың бірі және «Қырымның қырық батыры» жырлар топтамасына кіреді. Жырдың көлемі шамамен 700 жолдан тұрады және ол кеш үйленген Бегіс батырдың ұрпақтары — оның баласы Көгіс пен досының баласы Тегістің қалмақтарға қарсы шайқастарын баяндайды. Жырда Қырым төңірегіндегі тарихи оқиғалар, Ноғай Ордасының және Алтын Орда кезеңіндегі жағдайлар көрініс табады.
ТОЛЫҚ МӘТІНІ