Абай шығармалары қолжазбаларының ғылыми сипаттамасы және үзінділері
Аталуы: Абайдың өлеңі
Көшіруші (хаттат): Княз Худашев (
)
Худашев В. А. ‒ княз. Қазақ халық әдебиетінің үлгілерін жинауға қатысқан. Ол туралы басқа деректер жоқ.
Көшірілген жылы: 1897 ж.
Басқы сөзі (4-б.):
![]()
Соңғы сөз (200-б.):
![]()
Қағазы: Микрофильмнен ақ түсті қатты қағазға фотокөшірме жасалған.
Әріп-сиясы: Қара сиямен, қадім үлгісінде көшірілген.
Беттелуі: Фотокөшірменің үстіңгі жағына қара сиямен микрофильмдегі нөмірі берілген (7:9656.1; 7:9657.1…). Кәтіп (көшіруші) тарапынан қолжазба нөмірлінбеген.
Мәтіннің орналасуы: Қолжазбаның берілуіне қарап кәтіптің (көшірушінің) кәсіби хұснихатшы емес екендігін аңғаруға болады. Ғасырлар бойына қалыптасқан қолжазбаны көшірудің түзу қағидалары ескерілмеген. Сондықтан да өлең жолдары бәйіт қалпында емес, әр жол сайын тізіліп, нөмірленіп берілген. Бір бетте 29 жол, ал келесі бір бетте 36 жол жазылған. Нұсқада дәстүрлі қолжазбалардағы қағидалардың сақталмағандығын әрі хаттаттың жазу мәнеріне қарап, бұл қолжазба біреу үшін емес, өзі үшін көшірілген деуге негіз бар.
Аннотациясы. Қолжазбаның бірінші бетінде «
1897
» яғни «Княз Худашевтің қолжазбасы (автограф) 1897 жылы жазылған» деген мәлімет берілген. Бұл сөйлемнің жазылу мәнеріне қарап, оның кейіннен жазылғанын аңғаруға болады.
Осы бетте «Абайдың өлеңдері» деп тақырып қойылып, кирилл әріптерімен қолжазбаның мазмұны берілген.
Қолжазбаның екінші бетінде «
» «А.Қ-ұлының қазақ елінің үшбу замандағы әф‘әлләрінә мунасиб (толғау) ши‘рларындын» яғни «А.Қ-ұлының қазақ елінің осы замандағы пейілдеріне қатысты (толғау) өлеңдерінен» деп жазылған.
Десек те, қолжазбада Абайдың туындыларымен бірге Садуақас Шормановтың да бірнеше өлеңі берілген. Кәтіп (көшіруші) екі ақынның шығармаларын қатар көшіргендіктен де, өлеңдердің астына кімнің қаламына тиесілі екендігін жазып отырған (
) («А.Қ.; С.Ш.»).
Садуақас Шормановтың өлеңдерімен бірге Абайдың мынадай жыр жолдары берілген: «Көңілім қайтты достан да, дұшпаннан да», «Өлең – сөздің патшасы, сөз сарасы», «Қартайдық, қайғы ойладық, ұйқы сергек», «Қыран бүркіт не алмас, салса баптап», «Байлар жүр жиған малын қорғалатып», «Қазағым, қалың елім, қайран жұртым», «Бүркітші күн боранда шығады аңға», «Жігіттер, ойын арзан, күлкі қымбат», «Талай сөз мұнан бұрын көп айтқанмын», «Ұрлық, сұмдық, қулықпен мал табылмас», «Аш қарын жұбана ма майлы ас жемей», «Сұр бұлт түсі суық қаптайды аспан», «Қараша менен желтоқсан сол бір-екі ай», «Ішім өлген, сыртым сау», «Қажымас дос халықта жоқ», «Бойы бұлғаң».
Бұл өлеңдердің әр жолы араб санымен нөмірленген
(«
»,
«
» «
»). Осындағы алғашқы алты өлең реттік санымен белгіленген де (209 жол), «Бүркітші күн боранда шығады аңға» деген өлеңнен реттік саны жаңадан басталған. Одан кейінгі өлеңдері жеке-жеке нөмірленген. Ақынның бүгінгі жинақтарда жеке туынды ретінде беріліп жүрген «Жігіттер, ойын арзан, күлкі қымбат», «Талай сөз мұнан бұрын көп айтқанмын» өлеңдері «Сұхбат» деген атпен бір өлең ретінде тұтас берілсе, «Ұрлық, сұмдық, қулықпен мал табылмас», «Аш қарын жұбана ма майлы ас жемей» деген шығармалары «Кәсіп» деген атпен біріктіріліп жазылған. Сондай-ақ, «Ішім өлген, сыртым сау», «Қажымас дос халықта жоқ», «Бойы бұлғаң» деген өлеңдер бір реттік санмен берілген.
Қалпына келтірілуі: Қолжазба микрофильмде сақталып, кейіннен фотокөшірмесі жасалған.
Ақауы: Қолжазба жақсы сақталған. Бірақ микрофильмнен көшірілгенде кейбір беттері қисық түскен.
Көлемі: Электрондық нұсқасында 32 бет.